Οι συντηρήτριες του Μουσείου Σητείας Δώρα Μεδούρη και Δέσποινα Λαντζανάκη μας μίλησαν για τη δουλειά του συντηρητή αρχαιολογικών ευρημάτων:
Οι αρχαιολόγοι σκάβουν και βρίσκουν το υλικό τους, αλλά πολλές φορές πρέπει να βρίσκεται στην ανασκαφή και ο συντηρητής, για να βοηθάει να βγαίνουν τα αντικείμενα από το χώμα. Όλα τα ευρήματα της ανασκαφής μεταφέρονται στο εργαστήριο. Συχνά, έχουν τόσο πολύ χώμα πάνω τους που δεν είναι ξεκάθαρο τι είναι το κάθε κομμάτι. Ο συντηρητής αναλαμβάνει τον καθαρισμό, τη σύνθεση και τη συγκόλληση των ευρημάτων. Χρειάζεται να έχει επιστημονική γνώση αλλά και πρακτικές δεξιότητες, αφού πρέπει να κάνει πολύ λεπτούς και προσεχτικούς χειρισμούς.
|
Μας παρουσίασαν πώς συναρμολογούν ένα αγγείο από τα επιμέρους κομμάτια κεραμικής (ονομάζονται όστρακα) που βρέθηκαν στην ανασκαφή:
Πρώτα πλένουν τα όστρακα για να φύγουν τα χώματα. Κάποιες επικαθίσεις είναι πολύ σκληρές και δεν φεύγουν με το πλύσιμο, οπότε χρειάζεται να γίνει μηχανικός ή και χημικός καθαρισμός.
- Στο μηχανικό καθαρισμό, αφαιρούν το χώμα με νυστέρι και άλλα εργαλεία που μοιάζουν με αυτά του οδοντιάτρου.
- Στο χημικό καθαρισμό εμβαπτίζουν τα αντικείμενα συνήθως σε υδροχλωρικό οξύ και με τις αντιδράσεις που γίνονται, αντιδρούν τα άλατα και οι επικαθίσεις με το οξύ, κι έτσι μαλακώνουν και φεύγουν. Αφού τελειώσει ο χημικός καθαρισμός πρέπει να απομακρυνθεί εντελώς το οξύ που έχει μείνει στο κεραμικό. Αυτό γίνεται με συνεχείς πλύσεις (όχι με το νερό της βρύσης, αλλά με απιονισμένο νερό).
Υπάρχει περίπτωση όμως να μην έχουν βρεθεί όλα τα κομμάτια. Τότε, μένουν κενά που χρειάζονται συμπλήρωση. Η συμπλήρωση γίνεται με γύψο: Ζεσταίνουν κερί που, αφού μαλακώσει, μπορεί να δουλευτεί και να στερεωθεί πίσω από το κενό. Μετά, τοποθετούν το γύψο στο κενό, ώστε να πάρει το κατάλληλο σχήμα. Όταν ο γύψος στεγνώσει, το κερί αφαιρείται. Τέλος, στην αισθητική αποκατάσταση, ο γύψος χρωματίζεται και συχνά επιζωγραφίζεται, ώστε να συνεχιστεί το σχέδιο (εάν υπάρχει) πάνω στο αγγείο. Κάθε προσθήκη του συντηρητή πάνω σε ένα αρχαίο αντικείμενο πρέπει να φαίνεται ξεκάθαρα πως είναι σύγχρονη.
Μαρία: Τι συμβαίνει αν αργότερα βρεθεί το κομμάτι που λείπει; Δ. Μεδούρη: Ωραία ερώτηση, έχει συμβεί κιόλας! Όλες οι εργασίες πάνω στα αρχαία ευρήματα είναι αναστρέψιμες, τίποτα δεν είναι μόνιμο. Έτσι, τα κομμάτια γύψου που έχουν προστεθεί μπορούν να αφαιρεθούν και να αντικατασταθούν με ασφάλεια. Συντήρηση δε γίνεται μόνο στα νέα ευρήματα, αλλά και στα εκθέματα του μουσείου, καθώς μπορεί να υπάρξουν φθορές λόγω της θερμοκρασίας και της υγρασίας. Τα μέταλλα πρέπει να συντηρούνται ακόμα συχνότερα και να εκτίθενται σε βιτρίνες που υπάρχει το κατάλληλο μικροκλίμα. |
Είδαμε τον απαγωγό, ένα μεγάλο σωλήνα στην οροφή που χρησιμοποιείται για να φεύγουν οι αναθυμιάσεις, μια που στο εργαστήριο χρησιμοποιούν πολλά χημικά. Τέλος, πληροφορηθήκαμε ότι κατά τη διάρκεια της συντήρησης φορούν γάντια, άσπρη ρόμπα και μάσκα.
Μάθαμε πολλά κι ενδιαφέροντα πράγματα για μια ειδικότητα που γνωρίζαμε ελάχιστα. Και, φυσικά, κάναμε συνεχώς ερωτήσεις! |
Άννα-Μαρία: Εάν συμβεί ένας δυνατός σεισμός, που είναι συχνό φαινόμενο στην περιοχή μας, πώς καταφέρνετε να κρατήσετε ασφαλή τα ευρήματα που βρίσκονται στις προθήκες του μουσείου;
Δ. Μεδούρη: Τα αντικείμενα που τοποθετούνται στις προθήκες φροντίζουμε να είναι ασφαλή και να έχουν σταθερότητα. Γι' αυτό το λόγο χρησιμοποιούμε κατάλληλες βάσεις ή ένα υλικό σαν κόλλα που τα κρατάει σταθερά. Εάν ένα έκθεμα σπάσει σε περίπτωση πολύ μεγάλου σεισμού, ξεκινάμε την διαδικασία της συντήρησης από την αρχή. Αυτή είναι μια πολύ χρονοβόρα διαδικασία γιατί πρέπει πρώτα να αφαιρέσουμε ό,τι υλικό έχουμε χρησιμοποιήσει (κόλλες, στερεωτικά, γύψο...) και μετά να το ξαναστήσουμε. Πάντα δουλεύουμε με μεγάλη προσοχή και φροντίζουμε να κάνουμε ποιοτική δουλειά, αλλά τα αποτελέσματα ενός σεισμού είναι απρόβλεπτα.
Γιώργος: Χρησιμοποιούνται υπολογιστές στη δουλειά σας;
Δ. Μεδούρη: Για την αποθήκευση των στοιχείων κάθε ευρήματος χρειάζονται μεγάλες βάσεις δεδομένων που να αποθηκεύουν σχέδια, φωτογραφίες και κάθε άλλη σχετική πληροφορία, ώστε το υλικό αυτό να είναι διαθέσιμο ανά πάσα στιγμή.
Ελισάβετ: Υπάρχουν κάποια ειδικά προγράμματα στον υπολογιστή που σας βοηθάνε στην σχεδίαση τρισδιάστατων μοντέλων των ευρημάτων;
Δ. Μεδούρη: Ναι, σίγουρα υπάρχουν προγράμματα που μας βοηθούν στη σχεδίαση και στην τρισδιάστατη αναπαράσταση, άλλα εμείς εδώ δεν χρησιμοποιούμε προς το παρόν. Πάντως, οι νέες τεχνολογίες έχουν σίγουρα μπει και στον χώρο μας και αφορούν περισσότερο αυτό το κομμάτι, δηλαδή την ηλεκτρονική αναπαράσταση και τη σχεδίαση ενός ευρήματος. Το καλοκαίρι είχε έρθει εδώ μια ομάδα από Ασιάτες Αμερικάνους και με μια κάμερα έπαιρναν περιμετρικά φωτογραφίες ενός αρχαιολογικού ευρήματος. Έπειτα, με ειδικό πρόγραμμα, δημιούργησαν το τρισδιάστατο μοντέλο του αντικειμένου.
(Μερικές εβδομάδες αργότερα, ο Γιώργος κι ο Παναγιώτης φωτογράφησαν το δικό τους... σχολικό "εύρημα". Έτσι, είχαμε την ευκαιρία να πειραματιστούμε κι εμείς με τα τρισδιάστατα μοντέλα στο εργαστήριο Πληροφορικής του σχολείου μας!)
Δ. Μεδούρη: Τα αντικείμενα που τοποθετούνται στις προθήκες φροντίζουμε να είναι ασφαλή και να έχουν σταθερότητα. Γι' αυτό το λόγο χρησιμοποιούμε κατάλληλες βάσεις ή ένα υλικό σαν κόλλα που τα κρατάει σταθερά. Εάν ένα έκθεμα σπάσει σε περίπτωση πολύ μεγάλου σεισμού, ξεκινάμε την διαδικασία της συντήρησης από την αρχή. Αυτή είναι μια πολύ χρονοβόρα διαδικασία γιατί πρέπει πρώτα να αφαιρέσουμε ό,τι υλικό έχουμε χρησιμοποιήσει (κόλλες, στερεωτικά, γύψο...) και μετά να το ξαναστήσουμε. Πάντα δουλεύουμε με μεγάλη προσοχή και φροντίζουμε να κάνουμε ποιοτική δουλειά, αλλά τα αποτελέσματα ενός σεισμού είναι απρόβλεπτα.
Γιώργος: Χρησιμοποιούνται υπολογιστές στη δουλειά σας;
Δ. Μεδούρη: Για την αποθήκευση των στοιχείων κάθε ευρήματος χρειάζονται μεγάλες βάσεις δεδομένων που να αποθηκεύουν σχέδια, φωτογραφίες και κάθε άλλη σχετική πληροφορία, ώστε το υλικό αυτό να είναι διαθέσιμο ανά πάσα στιγμή.
Ελισάβετ: Υπάρχουν κάποια ειδικά προγράμματα στον υπολογιστή που σας βοηθάνε στην σχεδίαση τρισδιάστατων μοντέλων των ευρημάτων;
Δ. Μεδούρη: Ναι, σίγουρα υπάρχουν προγράμματα που μας βοηθούν στη σχεδίαση και στην τρισδιάστατη αναπαράσταση, άλλα εμείς εδώ δεν χρησιμοποιούμε προς το παρόν. Πάντως, οι νέες τεχνολογίες έχουν σίγουρα μπει και στον χώρο μας και αφορούν περισσότερο αυτό το κομμάτι, δηλαδή την ηλεκτρονική αναπαράσταση και τη σχεδίαση ενός ευρήματος. Το καλοκαίρι είχε έρθει εδώ μια ομάδα από Ασιάτες Αμερικάνους και με μια κάμερα έπαιρναν περιμετρικά φωτογραφίες ενός αρχαιολογικού ευρήματος. Έπειτα, με ειδικό πρόγραμμα, δημιούργησαν το τρισδιάστατο μοντέλο του αντικειμένου.
(Μερικές εβδομάδες αργότερα, ο Γιώργος κι ο Παναγιώτης φωτογράφησαν το δικό τους... σχολικό "εύρημα". Έτσι, είχαμε την ευκαιρία να πειραματιστούμε κι εμείς με τα τρισδιάστατα μοντέλα στο εργαστήριο Πληροφορικής του σχολείου μας!)